Wiktoria i Józef Ulmowie
1910-2008, Warszawa, Polska
Wiktoria i Józef Ulmowie oraz siódemka ich potomstwa Stanisława, Barbara, Władysław, Franciszek, Antoni, Maria i nienarodzone jeszcze dzieciątko zostali 10 września 2023 r. beatyfikowani przez Kościół katolicki. Czym sobie zasłużyli na ten zaszczyt Samarytanie z Markowej?
"Postawa rodziny Ulmów dowodzi, że człowiek mimo swych wad i ułomności potrafi być wspaniały, szlachetny, dobry. Ulmowie dowiedli, że można się nie bać przyjaźni, szacunku do drugiego człowieka, tolerancji wobec jego kultury, jego umiłowania wolności, inności" - Mateusz Szpytma, Jarosław Szarek o rodzinie Ulmów.
Zobacz na Facebooku!
Ludzie pełni pasji
Przyszli małżonkowie: Wiktoria i Józef przyszli na świat w tej samej polskiej wsi będącej wówczas pod zaborami innych państw. Dorastając, byli świadkami odzyskania przez swoją ojczyznę niepodległości. Rozwijali także swoje pasje.
Józef po ukończeniu szkoły o profilu rolniczym z wynikiem bardzo dobrym stał się propagatorem upraw warzyw i owoców, prowadzi szkółkę drzew owocowych, hodują pszczoły oraz jedwabniki. Później, jako pierwszy w Markowej wprowadził w swoim domu elektryczność, podłączając żarówkę do małego, ręcznie zbudowanego wiatraka. Ponadto był bibliotekarzem a jedną z jego pasji była fotografia. Na podstawie książek i czasopism wykonał aparat, który posłużył mu do stworzenia zdjęć. Dzięki niemu zachowały się zdjęcia z wielu miejscowych wydarzeń oraz zdjęcia rodzinne.
Wiktoria po ukończeniu szkoły i kursów Uniwersytetu Ludowego spełniała się w amatorskim zespole teatralnym w Markowej. Ich życiowe drogi połączyły się i 7 lipca 1935 r. w miejscowym kościele złożyli przysięgę małżeńską. Oboje byli aktywnymi członkami parafii św. Doroty w Markowej. Pogłębiali swoją wiarę poprzez modlitwę rodzinną i udział w życiu sakramentalnym Kościoła. Należeli także do Bractwa Żywego Różańca. Razem gospodarzyli na niewielkim kilkuhektarowym gospodarstwie. Życie z roli nie było łatwe, jednak powoli wszystko się pomyślnie układa. Z czasem doczekali się również potomstwa.
Pomóc człowiekowi nawet za cenę własnej śmierci
Przed wybuchem II wojny światowej Markową wspólnie zamieszkiwali Polacy i około 120 Żydów. Wszystko zmienił atak Niemiec na Polskę we wrześniu 1939 r. Józef brał udział w obronie ojczyzny i szczęśliwie powrócił do domu, ale niektórzy mieszkańcy wsi musieli uciekać przed drakońskimi prawami Niemców.
Podczas okrutnej niemieckiej okupacji rodzina Ulmów, pomimo grożącej im kary śmierci zaangażowała się w pomoc eksterminowanym Żydom. W drugiej połowie 1942 r. przyjęli pod swój dach ośmioro żydowskich uciekinierów z rodzin Goldmanów („Szallów”), Grünfeldów i Didnerów. Ponadto Józef pomógł innej żydowskiej rodzinie wybudować ziemiankę w pobliskim lesie, a następnie zaopatrywał ich w żywność i inne potrzebne do przeżycia produkty.
Niestety, po pewnym czasie leśna kryjówka została odkryta przez Niemców, a czworo ukrywających się w niej Żydów (trzy kobiety i dziecko) zostało zamordowanych. Fakt udzielania przez Ulmę pomocy uciekinierom nie został wówczas ujawniony.
Masakra
Wiosną 1944 r. Ulmowie zostali zadenuncjowani i 24 marca niemieccy żandarmi rozstrzelali małżeństwo wraz z dziećmi za ukrywanie dwóch żydowskich rodzin. Razem z nimi zginęli również wszyscy ukrywani Żydzi (około dwudziestu ukrywanych w innych miejscach w Markowej Żydów przeżyło wojnę). Ulmowie zostali pierwotnie zakopani przed domem, ale następnie ciała ich wydobyto i złożono do czterech trumien, a pogrzeb odbył się 11 stycznia 1945 r.
Upamiętnienie
Z inicjatywy miejscowego proboszcza parafii św. Doroty w Markowej podjęto starania w celu wyniesienia ich na ołtarze. 13 września 1995 r. Instytut Yad Vashem w Jerozolimie uhonorował pośmiertnie Józefa i Wiktorię Ulmów tytułem Sprawiedliwych wśród Narodów Świata. W marcu 2016 r. w Markowej otwarto muzeum ich imienia, które poświęcone jest wszystkim Polakom ratującym Żydów w czasie Zagłady.
Od 2018 r. w rocznicę tragicznych wydarzeń w Markowej – 24 marca – z inicjatywy Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, obchodzony jest Narodowy Dzień Pamięci Polaków ratujących Żydów pod okupacją niemiecką. W dniach 30 marca – 1 kwietnia 2023 r. została dokonana ekshumacja ich szczątków, a następnie po beatyfikacji zostały one złożone do specjalnie przygotowanego sarkofagu, w bocznym ołtarzu poświęconym Matce Bożej kościoła św. Doroty w Markowej.
Los rodziny Ulmów stał się symbolem martyrologii Polaków mordowanych przez Niemców za niesienie pomocy Żydom.
Bibliografia selektywna:
- M. Szpytma, Samarytanie z Markowej. Słudzy Boży Ulmowie – rodzina, która oddała swoje życie za pomoc Żydom. (PDF), olimpiada.mzsp.pl, 17 marca 2023 [zarchiwizowane z adresu 2023-08-19].
- M. E. Szulikowska, Boso do nieba – opowieść o Rodzinie Ulmów, Przemyśl 2023. M. E. Szulikowska, Wiktoria Ulma – Opowieść o miłości, Kraków 2023.
- Historia rodziny Ulmów, dzień w którym ich zamordowano został ustanowiony Narodowym Dniem Pamięci Polaków Ratujących Żydów pod okupacją niemiecką: https://rzeszow.ipn.gov.pl/pl8/aktualnosci/140845,Historia-rodziny-Ulmow-dzien-w-ktorym-ich-zamordowano-zostal-ustanowiony-Narodow.html
- Historia rodziny Ulmów: https://sprawiedliwi.org.pl/pl/historie-pomocy/historia-rodziny-ulmow
