Oleg Zakirow
1952-2017, Andiżan, Uzbekistan
Działał w specjalnej grupie funkcjonariuszy smoleńskiego KGB. Złamał zasady sowieckich służb specjalnych, za co wielokrotnie był zastraszany i grożono mu nie tylko sądem oficerskim. Co takiego zrobił Oleg Zakirow major KGB?
Zdeterminowany w poszukiwaniu prawdy wyszedł poza zaplanowany przez władze pierwotny zakres badań nad zbrodniami stalinowskimi i dotarł do bezpośrednich świadków i wykonawców Zbrodni Katyńskiej, dokonanej na Polakach przez NKWD wiosną 1940 r. Spisywał i potajemnie przechowywał świadectwa prawdy.
Oleg Zakirowicz Zakirow – Rosjanin pochodzenia uzbeckiego, były funkcjonariusz KGB w stopniu majora (awans w 1985 roku), publicysta, autor publikacji popularnonaukowych, od 2002 roku posiadał obywatelstwo polskie, znany z zasług w odkrywaniu prawdy katyńskiej.
Zobacz na Facebooku!Kariera w KGB
Przyszły major KGB, syn Rosjanki i Uzbeka przyszedł na świat 29 października 1952 r. w Andiżanie w Uzbeckiej Socjalistycznej Republice Radzieckiej. Był zdolnym dzieckiem i bez problemu poradził sobie w szkole, a także z sukcesem ukończył studia prawnicze na kierunku prawa Uniwersytetu w Taszkiencie. Został zwerbowany przez komunistyczne służby specjalne a konkretnie budzącą powszechną grozę KGB. Przez okres 16 lat służył początkowo w Urgenczu i Ałma-Acie, a od początku lat 80. XX w. w Smoleńsku. W latach 1984–1986 uczestniczył w wojnie w Afganistanie (za co został odznaczony), po czym powrócił do służby w KGB w Smoleńsku.
Ku prawdzie
Pod koniec lat 80. XX w. w okresie politycznej odwilży, znalazł się w specjalnej grupie funkcjonariuszy zajmującej się rehabilitacją ofiar stalinizmu. Zdeterminowany w poszukiwaniu prawdy wyszedł poza zaplanowany przez władze pierwotny zakres badań nad zbrodniami stalinowskimi i dotarł do bezpośrednich świadków i wykonawców Zbrodni Katyńskiej, dokonanej na Polakach przez NKWD wiosną 1940 r. Wykorzystując oficjalne upoważnienie władz, spisywał i potajemnie przechowywał zeznania żyjących jeszcze wówczas świadków. W hermetycznym środowisku postsowieckich służb specjalnych groziły za to nie tylko konsekwencje służbowe. Kierując się wewnętrznym nakazem poznaniem sprawy do końca, podczas prac archiwalnych, zapoznał się z niedostępną dla ogółu badaczy dokumentacją dotyczącą zbrodni na Polakach w sowieckich obozach jenieckich.
Z otwartą przyłbicą
Wspólnie z dziennikarzem tygodnika „Moskowskije Nowosti” opublikowali materiały na temat Zbrodni Katyńskiej. Nawiązał również kontakty z innymi, odważnymi badaczami Zbrodni Katyńskiej z ówczesnymi Rosji (m.in., Stowarzyszenie „Memoriał”) i Polski. Pomimo nacisków służbowych i politycznych nie ustąpił z pola walki o historyczną prawdę, za co był wielokrotnie szykanowany przez władze i współpracowników, kilkakrotnie cudem uniknąwszy śmierci. W 1990 r. wystąpił z Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego, a rok później został usunięty ze służby w KGB. Pomimo tego zabezpieczył ważną dokumentację i część zgromadzonych przez niego dowodów, udało się przekazać stronie polskiej.
Nowe życie
W 1998 r., wraz z żoną i córką wyemigrował do Polski, gdzie zaczęli życie od nowa, od zera. Na początku nie było łatwo. Oleg Zakirow publikował prace popularnonaukoweale i pokątnie pracował jako murarz i dekarz na budowach. Żona pracuje, jako sprzątaczka a córka, studiując psychiatrię kliniczną, dorabia w markecie i sprzątając biura. Rodzina borykała się z problemami finansowymi. Cztery lata później prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Aleksander Kwaśniewski nadał mu obywatelstwo polskie. W 2010 r. opublikowano w Polsce jego książkę pt. „Obcy element”, zawierającą jego wspomnienia. Za swoja działalność został odznaczony m.in. Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Złotym Medalem Opiekuna Miejsc Pamięci Narodowej, a także Odznaką honorową „Za Zasługi dla Ochrony Praw Człowieka”. Major KGB Oleg Zakirow, który na własną rękę prowadził śledztwo w sprawie Zbrodni Katyńskiej, zmarł w 18 kwietnia 2017 r. w Łodzi, gdzie został również pochowany. Za swoją odwagę i dążenie do prawdy zapłacił bardzo wysoką cenę.
Bibliografia selektywna:
- Biografia Olega Zakirowa na stronie Rzecznika Praw Obywatelskich rpo.gov.pl [dostęp 2011-09-15].
- Oleg Zakirow (1952–2017) na stronie ipn.gov.pl/pl [dostęp 2023-06-18].
- Oleg Zakirow, Obcy element, Poznań 2010.
