Syn Gruzji

Przyszedł na świat we wrześniu 1899 r. w gruzińskiej wsi Bakurciche w prowincji Kachetii słynącej z doskonałych win w rodzinie kapłana prawosławnego, chociaż według innych źródeł, jego rodzinnym miastem było Tbilisi. Bez wątpienia tam zamieszkał z rodziną po śmierci ojca. Tam też wstąpił do seminarium duchownego, które ukończył jako najlepszy absolwent. Kontynuację studiów uniemożliwiło odbycie dwuletniej służby wojskowej, podczas której walczył w obronie ojczyzny przed bolszewickim podbojem. Po klęsce Gruzji podjął na nowo studia lecz w 1921 r. lecz sobór Gruzińskiego Kościoła Prawosławnego, w obliczu bolszewickich prześladowań religii delegował go na zagraniczne studia. 

Niezwykle zdolny student

W Berlinie w ciągu pięciu miesięcy ten niezwykle utalentowany językowo młody człowiek nauczył się języka niemieckiego na poziomie umożliwiającym mu studia akademickie. Posługiwał się również językami: cerkiewnosłowiańskim, rosyjskim, hebrajskim i greckim. Ponadto poznał: syryjski, ormiański, arabski, koptyjski. We własnym zakresie uczył się francuskiego, łaciny i angielskiego.  Na efekty naukowe nie trzeba było czekać. W 1925 r. zdobył pierwszy tytuł: magistra teologii. Tego samego roku w maju przeniósł się na uniwersytet w Bonn, gdzie kontynuował naukę języków wschodnich i studiował historię religii. Uczył się również w Brukseli, Leuven oraz badał starodruki w British Museum w Londynie i w bibliotece Bodleana w Oxfordzie. 

Kapłan

Równolegle ze swoją działalnością naukową utrzymywał kontakt ze środowiskiem emigrantów gruzińskich w Europie. Pragnąc utrzymać dyscyplinę badawczą, początkowo odmówił przyjęcia święceń kapłańskich. Kiedy rozważał zmianę tej decyzji, ciężko zachorował. Będąc bliskim śmierci miał doświadczyć widzenia, które przesądziło o jego dalszych działaniach i już kwietnia 1931 r. złożył śluby zakonne. Będąc osobą duchowną, został wyznaczony na proboszcza w paryskiej parafii św. Nino. 

Warszawa 

W 1933 r. metropolita warszawski i całej Polski Dionizy, zaprosił go do Warszawy i zagwarantował mu przy tym możliwość równoczesnego wykonywania obowiązków proboszcza parafii św. Nino i pozostania w składzie duchowieństwa Patriarchatu Konstantynopolitańskiego. Paradze zgodził się. W ciągu kolejnych lat odbył wiele podróży naukowych m.in. do Ziemi Świętej, Syrii, Grecji, Bułgarii, Rumunii, Austrii, Włoch. A także angażował się w życie grupy Gruzinów żyjących w Warszawie. 

Druga ojczyzna

Po ataku Niemiec na Polskę w 1939 r. mimo tego, że nie miał polskiego obywatelstwa, podobnie jak gruzińscy oficerowie walczący w obronie swojej drugiej ojczyzny Polski, nie skorzystał z oferty Niemców, czyli możliwości wyjazdu z Warszawy. Odrzucił również propozycję prowadzenia wykładów na uniwersytecie w Berlinie. Utrzymywał się z pracy tłumacza a zarazem był związany z polskim podziemiem niepodległościowym, szczególnie działając na kierunku pomocy potrzebującym i prześladowanym ludziom przez brunatnego okupanta. 

Pomówienie

W styczniu 1941 r. Komitet Kaukaski w Generalnym Gubernatorstwie (kaukaski organ przedstawicielski w okupowanej Warszawie podczas II wojny światowej gdzie z czasem władzę przejęli gruzińscy faszyści) złożył na Grzegorza Peradze fałszywy donos, jakoby miał być przed wojną współpracownikiem wywiadu polskiego. Na skutek tego pomówienia został na początku maja 1942 r. zatrzymany przez Gestapo i uwięziony. Pomimo licznych starań o jego uwolnienie, został pod koniec roku przetransportowany do niemieckiego obozu koncentracyjnego.

KL Auschwitz-Birkenau

Losy gruzińskiego kapłana w tym strasznym miejscu nie są odpowiednio udokumentowane. Niestety, ale również okoliczności śmierci 6 grudnia 1942 r. są opisywane w różny sposób. Według pierwszej wziął na siebie winę za kradzież chleba z więziennej kuchni, ratując przed śmiercią całe komando. Według innej wersji archimandryta Paradze miał dobrowolnie zgłosić się na śmierć w komorze gazowej zamiast współwięźnia, o którym wiedział, że jest ojcem rodziny. 11 grudnia 1942 r. przyjaciel zamordowanego otrzymał telegram z obozu w Auschwitz, w którym został poinformowany o jego śmierci. 

Na ołtarzach

19 września 1995 r. archimandryta Grzegorz został kanonizowany przez Gruziński Kościół Prawosławny pod przewodnictwem patriarchy Eliasza II. Czczony jest również, jako święty mnich męczennik w Polskim Autokefalicznym Kościele Prawosławnym a w 1998 r. w Warszawie zostało założone Bractwo św. Grzegorza Peradze. Od grudnia 2002 r. Studium Europy Wschodniej Uniwersytetu Warszawskiego organizuje raz w roku Sesję Kaukazologiczną, której patronem jest Grzegorz Peradze. Jest on również patronem Związku Polonii Medycznej w Gruzji a od 2002 r. w Tbilisi działa uniwersytet jego imienia. W październiku 2013 r. prezydent Micheil Saakaszwili uhonorował go pośmiertnie orderem Narodowego Bohatera Gruzji. 

Bibliografia selektywna:

• Akty męczenników, Warszawa 1934.
• List apokryficzny Dionizego Areopagity do biskupa efeskiego Tymoteusza o męczeńskiej śmierci apostołów Piotra i Pawła, Warszawa, 1937.
• Nieznana Ewangelja apokryficzna pochodząca z kół monofizyckich, Warszawa, 1935.
• św. Grzegorz Peradze, O monastycyzmie gruzińskim. O liturgii gruzińskiej, Warszawa: Studium Europy Wschodniej. Wydział Orientalistyczny Uniwersytetu Warszawskiego 2010. Dzieła zebrane, t. 1.
• św. Grzegorz Peradze, O patrologii, o historii Kościoła, pod red. Henryka Paprockiego, Warszawa: Studium Europy Wschodniej. Wydział Orientalistyczny Uniwersytetu Warszawskiego 2011. Dzieła zebrane, t. 2.
• św. Grzegorz Peradze, Dzienniki, kazania, pod red. Henryka Paprockiego, Warszawa : Studium Europy Wschodniej. Wydział Orientalistyczny Uniwersytetu Warszawskiego 2012. Dzieła zebrane, t. 3.
• Bermonazvnobis ist’oriisatvis Sakartveghoshi kartuli ek’lesiis udzvelesi ist’oria = history of monasticism in Georgia : early history of the Georgian Church, bamosac’emad moamzada, śesavali cerilida damatebit’i śeniśvnebi daźrt’o Davit’ Qolbaiam, Warsaw: Centre for East European Studies Faculty of Oriental Studies University of Warsaw 2012.

Więcej

Facebook

Twitter

Instagram

YouTube